การเรียนรู้แบบใช้การวิจัยเป็นฐาน (Research - Based Learning)

การจัดการเรียนรู้แบบใช้การวิจัยเป็นฐาน (Research - Based Learning : RBL)

1. ความหมายของการจัดการเรียนรู้แบบใช้การวิจัยเป็นฐาน

ล้วน สายยศ และอังคณา สายยศ (2538 : 47) ให้ความหมายของการวิจัยว่า เป็นกระบวนการสืบหาความจริงเกี่ยวกับปรากฏการณ์ตามธรรมชาติอย่างมีระบบ มีการควบคุม การสังเกตการบันทึก การจัดระเบียบข้อมูล การวิเคราะห์และตีความหมายเพื่อให้ได้เป็นข้อเท็จจริงที่สามารถนำมาสร้างเป็นข้อสรุปเชื่อมโยงความสัมพันธ์ของปรากฏการณ์นั้น ๆ และนำผลที่ได้มาพัฒนาหรือสร้างกฎ ทฤษฎี ที่ทำให้ควบคุม หรือทำนายเหตุการณ์ต่าง ๆ ได้

เสาวนีย์ กานต์เดชารักษ์ (2539 : 27-29) ได้ให้ความหมายเกี่ยวกับการจัดการเรียนรู้แบบใช้การวิจัยเป็นฐานไว้ว่าเป็นการนำแนวคิดการวิจัยมาเป็นพื้นฐานในการเรียนการสอนและผสมผสานวิธีการสอนแบบต่าง ๆ เพื่อช่วยให้ผู้เรียนได้ศึกษา ค้นคว้าหาความรู้ด้วยตนเอง จากตำราเอกสารสื่อต่าง ๆ คำบอกเล่าของอาจารย์ รวมทั้งจากผลการวิจัย และงานวิจัยต่าง ๆ ตลอดจนทำรายงานหรือทำวิจัยได้

อมรวิชช์ นาครทรรพ (2546 : 12) ได้ให้ความหมายเกี่ยวกับการจัดการเรียนรู้แบบใช้การวิจัยเป็นฐาน ไว้ว่าเป็นกระบวนการเรียนการสอนที่เน้นให้ผู้เรียนเรียนรู้จากการศึกษาค้นคว้าและค้นพบข้อเท็จจริงต่าง ๆ ในเรื่องที่ศึกษาด้วยตนเอง โดยอาศัยกระบวนการวิจัยอย่างเป็นระบบเป็นเครื่องมือสำคัญ

สมหวัง พิธิยานุวัฒน์ และทัศนีย์ บุญเติม (2547 : 37) ได้ให้ความหมายเกี่ยวกับ การจัดการเรียนรู้แบบใช้การวิจัยเป็นฐาน ไว้ว่า เป็นการสอนเนื้อหาวิชา เรื่องราวกระบวนการทักษะ และอื่น ๆ โดยใช้รูปแบบการสอนชนิดที่ทำให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้เนื้อหาหรือสิ่งต่าง ๆ ที่ต้องการสอนนั้น โดยอาศัยพื้นฐานกระบวนการวิจัย

ทิศนา แขมมณี (2548 : 3) ได้ให้ความหมายเกี่ยวกับการจัดการเรียนรู้แบบใช้การวิจัยเป็นฐานหรือใช้การวิจัยเป็นส่วนหนึ่งของการเรียนรู้ ก็คือ การจัดให้ผู้เรียนและใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์หรือกระบวนการสืบสอบในศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับเรื่องที่ศึกษาวิจัย ในการดำเนินการแสวงหาความรู้ใหม่หรือคำตอบที่เชื่อถือได้

จรัส สุวรรณเวลา (2546 : 16) ได้ให้ความหมายของการวิจัยว่า เป็นการได้มาซึ่งความรู้ที่ทำให้เกิดองค์ความรู้ใหม่ในแต่ละสาขาและกระบวนการวิจัยยังทำให้ผู้วิจัยได้มีการวางแผนเตรียมการและดำเนินการอย่างเป็นระบบจนค้นพบความจริง สร้างความรู้ใหม่ที่ถูกต้องและเป็นประโยชน์

นอกจากนี้ การวิจัยได้พัฒนาคุณลักษณะให้ผู้วิจัยต้องมีการคิดวิเคราะห์มีความคิดสร้างสรรค์ มีความ

ซื่อสัตย์ มีความอดทน นับได้ว่าการวิจัยมีบทบาทและความสำคัญทั้งในการพัฒนาสู่ความเป็นเลิศทางวิชาการ การพัฒนาคนและพัฒนางานและส่งผลไปสู่การพัฒนาประเทศ

ตาราง 1 บทบาทครูและผู้เรียนในการเรียนการสอนแบบครูใช้ผลการวิจัย

แนวทางการใช้การวิจัย ในการเรียนการสอน		บทบาทครู		บทบาทผู้เรียน
แนวทางที่ 1 ครูใช้ผลการวิจัย ในการเรียนการสอน ครูใช้ผลการวิจัยประกอบ การเรียนการสอนเนื้อหาสาระ ต่าง ๆ ช่วยให้ผู้เรียนขยาย ขอบเขตของความรู้ ได้ความรู้ ที่ทันสมัยและคุ้นเคยกับแนวคิด การวิจัย		- ครูสืบค้นแหล่งข้อมูลที่เกี่ยว ข้องกับสาระที่สอน - ครูศึกษางานวิจัย/ข้อมูลข่าว สาร/องค์ความรู้ที่เกี่ยวข้องกับ เนื้อหาสาระ - ครูนำผลการวิจัยมาใช้ ประกอบเนื้อหาสาระที่สอน เสริมให้ผู้เรียนได้ความรู้เพิ่มขึ้น เช่น ครูนำผลงานวิจัยเกี่ยวกับ เรื่องพืช หรือสุขภาพ มาเสริม การเรียนรู้สาระดังกล่าว - ประยุกต์ใช้ในการเรียน การสอน เช่น ครูอ่านผลการ วิจัยเกี่ยวกับทฤษฎี ความคาดหวังและนำมาใช้กับ นักเรียน เป็นต้น - ครูและผู้เรียนร่วมกันอภิปราย เกี่ยวกับผลการวิจัย/กระบวน การวิจัย/ความสำคัญของการ วิจัย - ครูวัดและประเมินผลการ เรียนรู้เกี่ยวกับผลการวิจัย/ กระบวนการวิจัยควบคู่กับ การเรียนรู้สาระตามปกติ		- เรียนรู้เนื้อหาสาระโดยมีผล การวิจัยประกอบ ทำให้ผู้เรียน คุ้นเคยกับเรื่องของ การวิจัย การแสวงหาความรู้ การใช้เหตุผล ฯลฯ - อภิปรายประเด็นต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับผลการวิจัย/ กระบวนการวิจัย/ความสำคัญ ของการวิจัย

ตาราง 2 บทบาทครูและผู้เรียนในการเรียนการสอนแบบผู้เรียนใช้ผลการวิจัย

แนวทางการใช้การวิจัย ในการเรียนการสอน		บทบาทครู		บทบาทผู้เรียน
แนวทางที่ 2 ผู้เรียนใช้ผลการ วิจัยในการเรียนการสอน การให้ผู้เรียนสืบค้นและ ศึกษางานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับ สาระที่เรียนด้วยตนเอง		- ครูสืบค้นแหล่งข้อมูลและ ศึกษางานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับ สาระที่สอน - ครูกระตุ้นให้ผู้เรียนเกิดความ สนใจใฝ่รู้ เกิดข้อสงสัย อยากรู้ อยากแสวงหาคำตอบของข้อ สงสัย - ครูให้คำแนะนำเกี่ยวกับแหล่ง ข้อมูลและงานวิจัย ที่ผู้เรียนจะต้องสืบค้น เพื่อการศึกษาหาความรู้ รวมทั้ง คัดเลือกงานวิจัยที่เหมาะสมกับ วัยของผู้เรียน - ครูอาจจำเป็นต้องสรุปงาน วิจัยให้เหมาะสมกับระดับของผู้ เรียน - ครูแนะนำวิธีการอ่าน/ศึกษาวิเคราะห์รายงานวิจัยตามความ เหมาะสมกับระดับผู้เรียน ได้ แก่ องค์ประกอบต่าง ๆ ของ งานวิจัย วัตถุประสงค์ วิธี ดำเนินการวิจัยขอบเขต ข้อ จำกัดของผลการวิจัย อภิปราย ผล การวิจัยการอ้างอิง ฯลฯ - ครูเชื่อมโยงสาระของงานวิจัย กับสาระของการเรียนการสอน - ครูและผู้เรียนร่วมกันอภิปราย เกี่ยวกับผลการวิจัย/กระบวน การวิจัย/ความสำคัญของการ วิจัย - ครูวัดและประเมินผลทักษะ การอ่านรายงานวิจัยและการ เรียนรู้เกี่ยวกับผลการวิจัย/ กระบวนการวิจัย ควบคู่ไปกับ การเรียนรู้สาระตามปกติ		- แสวงหา สืบค้นข้อมูลเกี่ยว กับการวิจัยที่เกี่ยวข้องกับสาระ ที่เรียนรู้ตามความสนใจของตน - ศึกษารายงานวิจัยต่าง ๆ โดยฝึกทักษะการเรียนรู้ที่จำเป็น เช่น ทักษะการอ่านงานวิจัย การสรุปผลการวิจัย การนำเสนอผลการวิจัย การอภิปรายผลการวิจัย - นำเสนอสาระของงานวิจัย อย่างเชื่อมโยงกับสาระที่กำลัง เรียนรู้ - อภิปรายประเด็นต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับผลการวิจัย/ความ สำคัญของการวิจัย - ประเมินตนเองเกี่ยวกับทักษะ การอ่านรายงาน และการเรียนรู้เกี่ยวกับผลการวิจัย/กระบวน การวิจัย

ตาราง 3 บทบาทครูและผู้เรียนในการเรียนการสอนแบบครูใช้กระบวนการวิจัย

แนวทางการใช้การวิจัย ในการเรียนการสอน		บทบาทครู		บทบาทผู้เรียน
แนวทางที่ 3 ครูใช้กระบวน การวิจัยในการเรียนการสอน ครูใช้กระบวนการวิจัย ซึ่งอาจจะเป็นบางขั้นตอนหรือ ครบทุกขั้นตอนในการจัดการ เรียนการสอน โดยพิจารณา ตามความเหมาะสมกับสาระ การเรียนการสอนและวัย ของผู้เรียน		- ครูพิจารณาวัตถุประสงค์และ สาระที่จะให้แก่ผู้เรียนและ วิเคราะห์ว่าสามารถใช้ขั้นตอน การวิจัยขั้นตอนใดได้บ้างใน การสอน ซึ่งอาจจะใช้กระบวน การวิจัยบางขั้นตอนหรือครบ ทุกขั้นตอน - ครูออกแบบกิจกรรมการเรียน รู้ โดยใช้กระบวนการวิจัย/ขั้น ตอนการวิจัยที่กำหนด เพื่อการเรียนรู้สาระที่ต้องการ ตามแผน - ครูดำเนินกิจกรรม โดยใช้ กระบวนการวิจัย/ขั้นตอนการ วิจัยที่กำหนดในการสอน - ครูฝึกทักษะที่จำเป็นต่อการ ดำเนินการวิจัยให้แก่ผู้เรียน (ทักษะการระบุปัญหา ให้คำ นิยาม ตั้งสมมติฐาน คัดเลือก ตัวแปรการสุ่มตัวอย่างประชา กร การสร้างเครื่องมือ การ พิสูจน์ ทดสอบ การรวบรวมข้อมูล วิเคราะห์ สังเคราะห์ และสรุปผลการวิจัย การอภิปรายผล และการให้ข้อ เสนอแนะ) - ครูสังเกตพฤติกรรมการเรียน รู้ทักษะกระบวนการวิจัยของผู้ เรียน และพิจารณาว่าควรจะ เสริมทักษะด้านใดให้กับผู้เรียน - ครูและผู้เรียนร่วมกันอภิปราย เกี่ยวกับกระบวนการวิจัยและ ผลการวิจัยที่เกิดขึ้น - ครูวัดและประเมินทักษะ กระบวนการวิจัยควบคู่ไปกับ ผลการเรียนรู้สาระตามปกติ		- เรียนรู้ตามขั้นตอนของ กระบวนการวิจัยที่ครูกำหนด - ฝึกทักษะกระบวนวิจัยที่จำ เป็นต่อการดำเนินการตามขั้น ตอนการวิจัยที่ครูกำหนด - อภิปรายประเด็นเกี่ยวกับ กระบวนการวิจัยที่ตนเองมี ประสบการณ์ และผลการวิจัย ที่เกิดขึ้น - ประเมินตนเองในด้านทักษะ กระบวนการวิจัย และผลการ วิจัยที่ได้รับ

ตาราง 4 บทบาทครูและผู้เรียนในการเรียนการสอนแบบผู้เรียนใช้กระบวนการวิจัย

แนวทางการใช้การวิจัย ในการ เรียนการสอน		บทบาทครู		บทบาทผู้เรียน
แนวที่ 4 ผู้เรียนใช้กระบวน การวิจัยในการเรียนการสอน ครูให้ผู้เรียนทำวิจัยโดยใช้ กระบวนการวิจัย (ครบทุกขั้น ตอน) ในการทำวิจัย เพื่อแสวงหาคำตอบ หรือความ รู้ใหม่ตามความสนใจ ของตน		- ครูพิจารณาและวิเคราะห์วัตถุ ประสงค์และสาระการเรียนรู้ว่า มีส่วนใดที่เอื้อให้ผู้เรียน สามารถทำวิจัยได้ - ครูออกแบบกิจกรรมการเรียน รู้ที่เปิดโอกาสให้ผู้เรียนทำวิจัย ได้ - ครูกระตุ้นให้ผู้เรียนเกิดความ สนในใฝ่รู้ - ครูฝึกทักษะกระบวนการวิจัย ให้แก่ผู้เรียน (การระบุปัญหา วิจัย วัตถุประสงค์ ตั้งสมมติฐาน การออกแบบการวิจัย สร้าง เครื่องมือ - ครูและผู้เรียนร่วมกันอภิปราย เกี่ยวกับกระบวนการวิจัยและ ผลการวิจัยที่เกิดขึ้น - ครูวัดและประเมินทักษะ กระบวนการวิจัยควบคู่ไปกับ ผลการเรียนรู้สาระตามปกติ		- คิดประเด็นวิจัยที่ตนสนใจ - ฝึกทักษะกระบวนการวิจัยที่ จำเป็นต่อการดำเนินการ เช่น การระบุปัญหาวิจัยและวัตถุ ประสงค์ การตั้งสมมติฐาน การออกแบบการวิจัย การสร้าง เครื่องมือ ฯลฯ - ปฏิบัติการวิจัยตามกระบวน การวิจัยที่เหมาะสม - บันทึกความคิด และประสบ การณ์ รวมทั้งข้อสังเกตต่าง ๆ ที่ตนประสบจากการดำเนินงาน - อภิปรายประเด็นเกี่ยวกับ กระบวนการวิจัย และผลการ วิจัยที่เกิดขึ้น - ประเมินตนเอง ด้านทักษะ กระบวนการวิจัย

บทบาทครูในการจัดการเรียนรู้โดยเน้นกระบวนการวิจัย

ทิศนา แขมมณี (2547 : 56) กล่าวถึงกระบวนการวิจัยว่ามีด้วยกัน 6 ขั้น ได้แก่

ขั้นที่ 1 การระบุปัญหา ขั้นที่ 2 การตั้งสมมติฐาน ขั้นที่ 3 พิสูจน์ทดสอบสมมติฐาน ขั้นที่ 4 รวบ

รวมข้อมูล ขั้นที่ 5 วิเคราะห์ข้อมูล และขั้นที่ 6 สรุปผล ซึ่งในการจัดการเรียนการสอน

โดยเน้นกระบวนการวิจัยหรือใช้การวิจัยเป็นส่วนหนึ่งของการเรียนรู้โดยทั่ว ๆ ไป ครูมักจัดให้ผู้

เรียนดำเนินการตามขั้นตอนของการวิจัยทั้ง 6 ขั้น แต่จุดอ่อนที่พบก็คือ ครูมักไม่สอนหรือฝึกทักษะ

กระบวนการที่จำเป็นต่อการดำเนินการให้แก่ผู้เรียน ตัวอย่างเช่น ครูมักมอบหมายให้ผู้เรียน

ไปสืบค้นข้อมูลความรู้ หรือไปเก็บข้อมูล หรือสรุปข้อมูล โดยไม่ได้สอนหรือฝึกทักษะหรือสิ่งที่จำ

เป็นต่อการทำสิ่งนั้น จึงได้กล่าวได้ว่าเป็นการสั่งมากกว่าการสอน การสั่งเป็นเพียงการเปิดโอกาสให้

ผู้เรียนมีโอกาสใช้กระบวนการเหล่านั้น ซึ่งผู้เรียนจะทำได้มากน้อยหรือดีเพียงใดนั้น ขึ้นอยู่กันศักย

ภาพของผู้เรียนเป็นสำคัญ ครูไม่ได้สอนเพราะการสอนหมายถึง การช่วยให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้เพิ่ม

พูนขึ้นจากระดับที่เป็นอยู่ ดังนั้นหากครูจะสอนกระบวนการวิจัย ครูจะต้องช่วยให้ผู้เรียนเกิด

การเรียนรู้เกี่ยวกับกระบวนการดังกล่าว ครูจำเป็นต้องช่วยเสริมทักษะที่จำเป็นต่อการดำเนินงาน

ในแต่ละขั้นตอน ซึ่งทักษะเหล่านี้ส่วนใหญ่จะเป็นทักษะที่เรียกว่า ทักษะกระบวนการ ซึ่งอาจเป็น

ทักษะกระบวนการทางสติปัญญา เช่น ทักษะกระบวนการคิด หรือทักษะกระบวนการทางสังคม

เช่น ทักษะการปฏิสัมพันธ์ ทักษะการทำงานร่วมกัน นอกจากนี้ยังกล่าวถึงบทบาทครูในการจัด

การเรียนรู้โดยกระบวนการวิจัยในแต่ละขั้นตอนของกระบวนการวิจัย นำเสนอได้ดังตาราง 5

ตาราง 5 บทบาทครูในการจัดการเรียนรู้โดยเน้นกระบวนการวิจัย

กระบวนการวิจัย		บทบาทครู
1. ระบุปัญหาการวิจัย		ครูจะทำอย่างไร ผู้เรียนจึงจะสามารถระบุปัญหาการวิจัยได้ชัดเจน - ครูควรสอนและฝึกทักษะการสังเกตปัญหา ตั้งคำถาม รวบรวมข้อ มูล วิเคราะห์ปัญหา และระบุปัญหาที่แท้จริง
2. ตั้งสมมติฐาน		ครูจะทำอย่างไร ผู้เรียนจึงจะสามารถตั้งสมมติฐานได้ - ครูควรสอนและฝึกให้ผู้เรียนรู้จักวิธีการวิเคราะห์ข้อมูล หาสาเหตุ คาดเดาคำตอบของปัญหาอย่างมีหลักการและมีหลักฐานรองรับและ ตั้งสมมติฐานที่เหมาะสม
3. พิสูจน์ ทดสอบ สมมติฐาน		ครูทำอย่างไร ผู้เรียนจึงจะสามารถพิสูจน์ ทดสอบสมมติฐานได้ - ครูควรสอนและฝึกให้ผู้เรียนได้เรียนรู้กระบวนการและวิธีการ ในการออกแบบ การพิสูจน์หรือทดสอบสมมติฐานที่เหมาะสมกับ ศาสตร์ของเรื่องที่วิจัย
4. รวบรวมข้อมูล		ครูจะทำอย่างไร ผู้เรียนจึงจะสามารถรวบรวมข้อมูลได้ - ครูควรสอนและฝึกให้ผู้เรียนรู้จักวิธีการแสวงหาแหล่งข้อมูล วิธี การเก็บรวบรวมข้อมูล และวิธีการสร้างเครื่องมือที่เหมาะสมกับ ศาสตร์ของเรื่องที่วิจัย
5. วิเคราะห์ข้อมูล		ครูจะทำอย่างไร ผู้เรียนจึงจะสามารถวิเคราะห์ข้อมูลได้ - ครูควรสอนและฝึกให้ผู้เรียนรู้จักวิธีการที่เหมาะสมกับศาสตร์ของ เรื่องที่วิจัยในการวิเคราะห์ข้อมูล การใช้สถิติต่าง ๆ การกำหนด เกณฑ์ประเมิน และการนำเสนอข้อมูล
6. สรุปผล		ครูจะทำอย่างไร ผู้เรียนจึงจะสามารถสรุปผลได้ - ครูควรสอนและฝึกให้ผู้เรียนรู้จักวิธีการสรุปข้อมูล และการตอบ สมมติฐาน

สรุปว่าการจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้วิจัยเป็นฐาน มีแนวทางการจัดการเรียนรู้  4 แนวทาง คือ

1. ครูใช้ผลการวิจัยในการเรียนการสอน

2. ผู้เรียนใช้ผลการวิจัยในการเรียนการสอน

3. ครูใช้กระบวนการวิจัยในการเรียนการสอน

4. ผู้เรียนใช้กระบวนการวิจัยในการเรียนการสอน

แนวทางการจัดกิจกรรมการเรียนรู้แนวทางที่ 4 ได้แก่ ผู้เรียนใช้กระบวนการวิจัยในการเรียนการสอน ซึ่งใช้กระบวนการวิจัย 6 ขั้น ในการจัดการเรียนรู้มีกระบวนการวิจัย ดังนี้

ขั้นที่ 1 ขั้นระบุปัญหาการวิจัย

ขั้นที่ 2 ขั้นตั้งสมมติฐาน

ขั้นที่ 3 การพิสูจน์ทดสอบสมมติฐาน

ขั้นที่ 4 ขั้นรวบรวมข้อมูล

ขั้นที่ 5 ขั้นวิเคราะห์ข้อมูล

ขั้นที่ 6 ขั้นสรุปผล